Gedenkraam in de Oosterkerk

In het hart van het pittoreske Nederlandse stadje Aalten bevindt zich een juweel dat een aangrijpend verhaal vertelt van veerkracht, solidariteit en dankbaarheid. Het Gedenkraam in de Oosterkerk is niet zomaar een glas-in-loodraam; het is een oorlogsmonument dat getuigt van de onwankelbare geest van de inwoners van Aalten tijdens de donkere dagen van de Tweede Wereldoorlog.

De Geschiedenis van het Gedenkraam

De oorsprong van het Gedenkraam is nauw verbonden met het leven en de inspanningen van Thomas Delleman, een predikant die van 1930 tot 1938 in Aalten diende voordat hij naar Kralingen verhuisde. Delleman speelde een cruciale rol in de gemeenschap tijdens de oorlog, vooral na het verwoestende bombardement op Rotterdam in 1940. Hij startte een programma om kinderen uit de gebombardeerde stad naar Aalten te brengen voor rust, wat resulteerde in ongeveer 800 kinderen die onderdak vonden in het stadje.

Delleman's inspanningen gingen verder. Hij hielp ook jonge mannen te verbergen die de gedwongen arbeid onder de Duitse bezetting probeerden te ontlopen. In 1943 breidden zijn initiatieven zich uit om nog eens 500 evacués uit Scheveningen op te vangen. Tijdens de hongerjaren stuurde Aalten regelmatig voedselvoorraden per trein naar de westelijke delen van Nederland, wat de onwankelbare geest van vrijgevigheid en steun van het stadje liet zien.

Kort na de oorlog werd een commissie gevormd om een herdenkingsraam te maken om de mensen van Aalten te bedanken voor hun hulp tijdens de oorlog. Aanvankelijk bedoeld voor de Westerkerk, vond het raam zijn thuis in de Oosterkerk nadat alle ramen daar waren verbrijzeld door een nabijgelegen V1-explosie in januari 1945. Het monument, ontworpen door Marius Richters en uitgevoerd door Henri van Lamoen, werd onthuld op 13 juli 1946 door predikant Delleman zelf. De ceremonie werd uitgezonden op de radio door NCRV, wat een belangrijk moment in de geschiedenis van het stadje markeerde.

Het Ontwerp en de Symboliek

Het Gedenkraam is een meesterwerk van glas-in-loodkunst, rijk aan symboliek en historische verwijzingen. Het hoofdraam is geplaatst binnen een trifora, een driedelige raamstructuur, en wordt bekroond met het wapen van Nederland, met de spreuk Je maintiendrai (Ik zal handhaven). Hieronder staat de Nederlandse Maagd trots, met de nationale vlag in haar rechterhand en een brandende fakkel in haar linkerhand, wat hoop en vrijheid symboliseert. Aan weerszijden van haar staan een boer en een metselaar, die de wederopbouw na de oorlog vertegenwoordigen.

Centraal in het raam staan de figuren van een boer en een boerin, omringd door kinderen en een onderduiker, die de alledaagse helden van Aalten illustreren die hun leven riskeerden om anderen te beschermen. Aan beide zijden dringen Duitse soldaten met bajonetten de scène binnen, een scherpe herinnering aan het voortdurende gevaar tijdens de bezetting. De onderste delen van het raam tonen uitgemergelde vrouwen en kinderen, en een groep mensen die met voedselvoorraden naar huis terugkeert, wat de barre omstandigheden en de hulpinspanningen tijdens de oorlog vastlegt.

Helemaal onderaan worden het wapen van Aalten, met een lindeboom, en het wapen van het Huis van Oranje weergegeven, met een banner waarop staat Uit dankbaarheid voor hulp in oorlogstijd, soli Deo gloria (Uit dankbaarheid voor hulp in oorlogstijd, aan God alleen de eer). Het raam is ook versierd met verschillende bijbelteksten, die spirituele troost en reflectie bieden.

De Zijramen

In 1947 werden twee extra zijramen toegevoegd, die het verhaal van het hoofdraam versterken. Het linkerraam toont het zegel van de Hervormde Kerk van Kralingen, terwijl het rechterraam het zegel van de Hervormde Kerk van Aalten weergeeft. Deze ramen bevatten ook symbolen van de vier evangelisten, afbeeldingen van Mozes en Jesaja, en de wapens van Rotterdam, Scheveningen, Utrecht, Amsterdam, Kralingen, en een Davidster, die de bredere gemeenschap en hun gezamenlijke inspanningen tijdens de oorlog vertegenwoordigen.

Helemaal onderaan deze zijramen staan verzen van Muus Jacobse, die de gevoelens van die tijd samenvatten:

Maar als ik leven mag tot de bevrijdingen juichen op het overwinningsfeest, God, doe mij dan dit weten, wat voorbijging aan nood en leed is niet vergeefs geweest.

Een Bezoek aan het Gedenkraam

Een bezoek aan het Gedenkraam in de Oosterkerk is een reis door de geschiedenis, een moment om stil te staan bij de offers die zijn gebracht en de onwankelbare geest van een gemeenschap in tijden van tegenspoed. De kerk zelf, met haar serene ambiance en historische betekenis, biedt de perfecte setting om de schoonheid en de diepgaande boodschap van het herdenkingsraam te waarderen.

Of je nu een geschiedenisfanaat bent, een kunstliefhebber, of iemand die een dieper begrip zoekt van de menselijke geest in tijden van crisis, het Gedenkraam biedt een krachtige en ontroerende ervaring. Het staat niet alleen als een herinnering aan het verleden, maar ook als een blijvend symbool van hoop, veerkracht en dankbaarheid.