Homomonument

In het hart van Amsterdam bevindt zich een monument dat niet alleen een kunstwerk is, maar ook een krachtig symbool van veerkracht, herinnering en trots. Het Homomonument, gelegen aan de oever van de Keizersgracht nabij de historische Westerkerk, is een eerbetoon aan alle homo's en lesbiennes die zijn vervolgd vanwege hun seksuele geaardheid. Geopend op 5 september 1987, heeft het de eer het eerste monument ter wereld te zijn dat is gewijd aan het herdenken van het lijden en de strijd van de LGBTQ-gemeenschap.

Een Monument van Driehoeken

Het ontwerp van het Homomonument is zowel opvallend als diep symbolisch. Het bestaat uit drie grote roze driehoeken van graniet, die zo in de grond zijn geplaatst dat ze samen een grotere driehoek vormen. Deze ontwerpkeuze is allesbehalve willekeurig. De roze driehoek heeft een historische betekenis, omdat deze in nazi-concentratiekampen werd gebruikt om mannen te identificeren die vanwege homoseksualiteit waren opgesloten. In de loop der tijd is dit symbool door de LGBTQ-gemeenschap heroverd als symbool van hun strijd voor rechten en erkenning.

De drie driehoeken van het Homomonument vertegenwoordigen elk verschillende aspecten van de tijd: het verleden, het heden en de toekomst. De eerste driehoek, gelegen aan de oever van de Keizersgracht, symboliseert het heden. Het heeft vier treden die naar een platform op het water leiden, en nodigt bezoekers uit om te zitten, te reflecteren en te herinneren. De tweede driehoek, een podium dat boven het plein uitsteekt, symboliseert de toekomst en dient vaak als podium voor evenementen en bijeenkomsten. De derde driehoek, verzonken in de bestrating, symboliseert het verleden. Het draagt een inscriptie van een gedicht van de Nederlandse Joodse dichter Jacob Israël de Haan: Een zucht naar vriendschap zonder grenzen, wat de essentie van menselijke verbinding en solidariteit vastlegt.

Een Baken van Hoop en Herinnering

Het Homomonument is niet alleen een statisch gedenkteken; het is een levend onderdeel van het culturele en sociale landschap van Amsterdam. Elk jaar, tijdens de jaarlijkse Dodenherdenking op 4 mei, worden er kransen gelegd bij het monument om LGBTQ-slachtoffers van vervolging te eren. De volgende dag, Bevrijdingsdag, wordt het monument de locatie van een levendig straatfeest, waarbij vrijheid en diversiteit worden gevierd.

De locatie van het monument is ook van belang. Het wijst naar drie historische locaties: de Dam, waar het Nationaal Monument voor de Slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog staat; het hoofdkantoor van de LGBT-organisatie COC aan de Rosenstraat 14; en het huis van Anne Frank. Deze verbindingen benadrukken de context waarin het Homomonument bestaat, en linken het aan bredere verhalen van lijden, verzet en hoop.

Een Reis door de Geschiedenis

Het idee om een monument te creëren ter ere van homoseksuele slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog gaat terug tot de vroege dagen van de Nederlandse homorechtenbeweging. In 1961 stelde activist Jef Last een 'monument voor de onbekende homo' voor, maar pas in de jaren 70 kreeg het idee meer draagvlak. De zichtbaarheid en openheid van de gemarginaliseerde homogemeenschap werd een politiek doel, wat leidde tot verschillende demonstraties en kransleggingen.

In 1979 ging het initiatief om het Homomonument te bouwen een nieuwe fase in met de oprichting van de Stichting Homomonument. Het doel van de stichting was om een gedenkteken te creëren voor vervolgde homoseksuelen, met steun van verschillende politieke partijen en individuen. Na een ontwerpwedstrijd in 1980 werd het voorstel van kunstenaar Karin Daan geselecteerd. Haar visie was om een monument te creëren dat naadloos in zijn omgeving zou integreren en tegelijkertijd een krachtige verklaring zou afleggen.

De Totstandkoming van een Monument

De bouw van het Homomonument begon in april 1987 en het werd officieel geopend op 5 september 1987. Het ontwerp, met zijn drie onderling verbonden driehoeken, was bedoeld om zo imposant mogelijk te zijn zonder het historische stedelijke landschap te verstoren. Elke driehoek heeft een specifieke functie en symboliseert een ander aspect van de reis van de LGBTQ-gemeenschap.

De driehoek aan de oever van de gracht, met zijn treden die naar het water leiden, wordt vaak een plek voor stille reflectie. Bloemen en kaarsen worden hier vaak geplaatst, als een aangrijpende herinnering aan degenen die hebben geleden en zijn gestorven. De podiumdriehoek, die de toekomst vertegenwoordigt, is een ruimte voor viering en activisme, en organiseert verschillende evenementen en optredens. De derde driehoek, met zijn gegraveerde gedicht, herinnert aan het verleden en het voortdurende verlangen naar vriendschap en verbinding.

Een Oproep tot Actie

Het Homomonument staat als een oproep tot actie en spoort de samenleving aan om waakzaam te blijven tegen onderdrukking en discriminatie. De inscriptie op het hek langs de gracht, zichtbaar vanaf zowel het land als het water, luidt: Het Homomonument herdenkt alle vrouwen en mannen die ooit zijn onderdrukt en vervolgd vanwege hun homoseksualiteit. Steunt de Internationale Lesbische en Homobeweging in hun strijd tegen minachting, discriminatie en onderdrukking. Laat zien dat we niet alleen zijn. Roept op tot blijvende waakzaamheid. Deze woorden vatten de bedoeling van het monument samen en benadrukken de blijvende relevantie ervan.

Tot slot is het Homomonument niet alleen een gedenkteken; het is een symbool van veerkracht, een baken van hoop en een herinnering aan de voortdurende strijd voor gelijkheid en mensenrechten. De aanwezigheid ervan in het hart van Amsterdam is een testament van de kracht en moed van de LGBTQ-gemeenschap, en inspireert bezoekers van over de hele wereld om te reflecteren, te herinneren en de strijd voor een meer inclusieve en rechtvaardige samenleving voort te zetten.