Synagoge

In het hart van Arnhem, te midden van de levendige straten, bevindt zich een monument dat de rijke Joodse geschiedenis in Nederland weerspiegelt: de Synagoge van Arnhem. Deze indrukwekkende structuur, gelegen aan de Pastoorstraat 17A, is een boeiende mix van architecturale stijlen en historische betekenis, die bezoekers uitnodigt om zijn rijke verleden en culturele erfgoed te ontdekken.

De Architectuur van de Synagoge

De Synagoge van Arnhem is een opvallend voorbeeld van eclectische architectuur, een stijl die wordt gekenmerkt door een harmonieuze combinatie van neoclassicistische en neogotische elementen. Dit vrijstaande gebouw, teruggetrokken van de straat en omgeven door een sierlijk smeedijzeren hek, trekt de aandacht met zijn unieke gevel. De voorzijde van de synagoge is verdeeld in vijf delen, elk gescheiden door stevige steunberen, en versierd met een Hebreeuwse inscriptie uit Jesaja 56:7, een aangrijpende herinnering aan zijn spirituele betekenis.

Binnenin heeft de synagoge een centrale beuk, geflankeerd door galerijen aan beide zijden. Het dak wordt ondersteund door achthoekige kolommen, wat een gevoel van grootsheid en openheid creëert. Het middelpunt van het interieur is de Heilige Arke, een monumentale ark met neoklassieke vormen uit 1853, die een vleugje historische elegantie toevoegt aan de heilige ruimte.

Een Reis door de Tijd

De geschiedenis van de Joodse gemeenschap in Arnhem gaat terug tot 1237. Door vervolging en beperkte rechten gedurende de middeleeuwen was het echter moeilijk om een eigen gebedsplaats te vestigen. Pas in 1769 werd een huis aan de Nieuwe Walstraat als synagoge gebruikt, later verhuisd naar een grotere ruimte achter de Velperpoortsmuur in 1782. De Franse Revolutie bracht belangrijke veranderingen met zich mee, waardoor Joden in 1796 gelijke rechten kregen en ze in 1799 een synagoge konden vestigen in drie oude huizen op de hoek van de Bentincksteeg en de Kerkstraat.

Met de groei van de Joodse gemeenschap nam ook de behoefte aan een grotere synagoge toe. Na veel beraadslagingen en fondsenwerving werd een nieuwe locatie verworven aan de Pastoorstraat, de geboorteplaats van Jonas Daniël Meijer, een prominente figuur in de Nederlandse Joodse geschiedenis. De bouw van de nieuwe synagoge begon in 1852 en werd officieel geopend in augustus 1853, ontworpen door de stadsarchitect Hendrik Jan Heuvelink Sr.

Beproevingen en Veerkracht Tijdens de Tweede Wereldoorlog

Op de vooravond van de Tweede Wereldoorlog telde de Joodse gemeenschap in Arnhem ongeveer 1.700 leden, versterkt door vluchtelingen die nazi-Duitsland ontvluchtten. Helaas stond de synagoge voor grote uitdagingen tijdens de oorlog. In 1940 en 1941 werden pogingen ondernomen om de synagoge in brand te steken. Tragisch genoeg werden veel Joodse inwoners van Arnhem gedeporteerd naar concentratiekampen, waar ze omkwamen. Ter nagedachtenis aan hen staat er een monument op de Moscowa-begraafplaats in Arnhem.

Herstel en Vernieuwing

Na de oorlog was de Joodse gemeenschap aanzienlijk verminderd en had de synagoge uitgebreide restauratie nodig. Met financiële steun uit fondsenwerving en overheidsclaims werden renovaties uitgevoerd door architect Jac. S. Baars, en de synagoge heropende in december 1950. Ondanks de kleinere gemeenschap bleef de synagoge dienen als spiritueel thuis en onderging verdere renovaties in 1967 en opnieuw in het begin van de jaren 2000, dankzij de inspanningen van de Arnhem Synagoge Stichting.

Een Cultureel Monument

In 1974 werd de synagoge uitgeroepen tot rijksmonument, als erkenning voor zijn culturele en historische waarde. Het gebouw heeft niet alleen gediend als gebedsplaats, maar ook als inspiratiebron voor kunstenaars en schrijvers. De Nederlandse auteur Siegfried van Praag schreef treffend over de synagoge en haar rol in de wederopbouw van de Joodse gemeenschap na de oorlog. De naïeve schilder Peter Mattheij, die tegenover de synagoge opgroeide, beeldde deze vaak af in zijn nostalgische werken, waarmee hij de blijvende aanwezigheid ervan in het culturele landschap van Arnhem vastlegde.

Vandaag de dag staat de Synagoge van Arnhem als een symbool van veerkracht en erfgoed. Bezoekers worden aangetrokken door de architectonische schoonheid en de aangrijpende verhalen die binnen de muren zijn vervat. Bij het verkennen van deze historische plek getuigt men niet alleen van een stuk architectuurgeschiedenis, maar stapt men ook in een verhaal dat eeuwen van geloof, strijd en vernieuwing overspant. Of je nu een geschiedenisliefhebber bent, een architectuurliefhebber, of gewoon een nieuwsgierige reiziger, de Synagoge van Arnhem biedt een verrijkende ervaring die resoneert met de blijvende geest van de Joodse gemeenschap in Nederland.