Begijnhof

Verborgen in het hart van Breda ligt het Begijnhof, een rustige enclave die bezoekers terug in de tijd voert met zijn charmante architectuur en serene sfeer. Deze verborgen parel, omgeven door muren en dicht bij Park Valkenberg, bestaat uit 29 schilderachtige huisjes en een kleine kerk, allemaal rond een pittoreske kruidentuin gerangschikt. Het biedt een vredige ontsnapping aan het drukke moderne leven en een inkijkje in het leven van de begijnen, de vrome vrouwen die hier ooit woonden.

De Geschiedenis van het Begijnhof

De oorsprong van het Begijnhof gaat terug tot het midden van de 13e eeuw, toen een gemeenschap van begijnen zich in Breda vestigde. Deze vrome katholieke vrouwen, die een leven van kuisheid, contemplatie en gebed wilden leiden zonder kloostergeloften af te leggen, stichtten hun eerste nederzetting nabij het huidige Kasteel van Breda. Een onbevestigde legende schrijft de oprichting van deze gemeenschap toe aan Machteld van Diest. In 1267 ontvingen de begijnen een stuk land van Hendrik V en zijn vrouw Sofia van Berthout, waardoor ze hun eigen Begijnhof met een kerk en begraafplaats konden ontwikkelen. Tussen 1275 en 1325 werd een eenvoudige houten kapel gebouwd, die later werd vervangen door een steviger stenen kerk.

Begin 16e eeuw moest het Begijnhof verhuizen naar de huidige locatie aan de Catharinastraat vanwege de uitbreidingsplannen van Graaf Hendrik III van Nassau-Breda, die het Kasteel van Breda wilde omvormen tot een renaissancepaleis. Ondanks aanvankelijke weerstand verhuisden de begijnen uiteindelijk in 1535, waarbij ze de St. Wendelinuskapel als hun nieuwe gebedsplaats ontvingen. Het oorspronkelijke middeleeuwse complex werd gesloopt en het nieuwe Begijnhof werd gebouwd, dat grotendeels zijn historische karakter heeft behouden tot op de dag van vandaag.

Het Verkennen van het Begijnhof

Bezoekers die het Begijnhof betreden, worden begroet door het charmante zicht van de goed bewaarde huisjes, elk met een eigen unieke geschiedenis. De oudste huizen, genummerd 31 tot 43, werden gebouwd in 1535, gevolgd door extra huizen in de 18e eeuw. Elk huis bestond meestal uit twee kamers: een voorkamer en een kelderkamer op de begane grond. In de loop der tijd werd een tweede verdieping aan deze huizen toegevoegd, wat de evolutie van de architectuur van het Begijnhof weerspiegelt.

Het middelpunt van het Begijnhof is de St. Catharinakerk, een kleine neoklassieke kerk gebouwd tussen 1836 en 1838 door Willem van Zon. Ontworpen door de Oosterhoutse architect Van der Aa, heeft deze eenbeukige kapel 69 zitplaatsen en prachtige glas-in-loodramen die heiligen zoals St. Catharina en St. Begga afbeelden. Het serene interieur van de kerk en de historische betekenis maken het een must-see voor degenen die het Begijnhof verkennen.

Unieke Kenmerken en Tradities

Een van de meest intrigerende aspecten van het Begijnhof is de Heksenbol, een spiegelende glazen bol gemonteerd op een ijzeren standaard. Dit curieuze object, dat van mei tot november wordt tentoongesteld, werd verondersteld heksen af te weren door hen hun magische krachten te laten verliezen bij het zien van hun eigen reflectie. De aanwezigheid van de Heksenbol in het Begijnhof voegt een vleugje mysterie en folklore toe aan de locatie, als een herinnering aan de bijgeloven die ooit het dagelijks leven beïnvloedden.

Het Begijnhof omvat ook de Kosterij, waar de koster verantwoordelijk was voor de kerk en de sacristie, het voorbereiden van de mis en het onderhouden van de kerkelijke gewaden en linnengoed. Het Kakhuis, gebouwd in 1856, bevatte vier privaaten en het water werd opgepompt. Tegenwoordig wordt het Kakhuis gebruikt om zaden voor de kruidentuin op te slaan, die een centraal punt blijft in de rustige omgeving van het Begijnhof.

De Tweede Binnenplaats

Als reactie op het groeiende aantal begijnen werd tussen 1825 en 1859 een tweede binnenplaats met negen extra huizen opgericht. Deze uitbreiding weerspiegelt de blijvende aantrekkingskracht van het Begijnhof als een plaats van gemeenschap en spirituele reflectie. De tweede binnenplaats, met zijn eigen unieke charme, biedt bezoekers een verdere inkijk in het dagelijks leven van de begijnen die hier ooit woonden.

Het Behoud van de Erfenis

Het Begijnhof heeft door de eeuwen heen tal van uitdagingen doorstaan, waaronder juridische geschillen en beperkingen op het aannemen van nieuwe novicen. Echter, de bescherming verleend door het Huis van Oranje-Nassau stelde het Begijnhof in staat te overleven als een van de weinige katholieke instellingen in Breda die de Reformatie doorstonden. De veerkracht van de gemeenschap blijkt uit de voortdurende inspanningen voor behoud, waaronder archeologisch onderzoek uitgevoerd in de late 20e eeuw, waarbij de overblijfselen van 123 individuen werden opgegraven op de oorspronkelijke locatie van het Begijnhof.

De laatste begijn van Breda, Cornelia Frijters, overleed in 1990, wat het einde van een tijdperk markeerde. Toch blijft het Begijnhof bloeien als een historische locatie en een testament van de blijvende geest van de begijnen. In 2017 vierde het Begijnhof zijn 750-jarig jubileum met een reeks evenementen, waarbij de rijke geschiedenis en culturele betekenis werden benadrukt.

Tegenwoordig wordt het Begijnhof beheerd door dezelfde juridische entiteit die het sinds 1267 heeft overzien, waardoor het de oudste nog bestaande begijnhof-rechtspersoon in Europa is. Bezoekers van het Begijnhof kunnen zich onderdompelen in de serene omgeving, de historische gebouwen verkennen en reflecteren op de erfenis van de begijnen die hier ooit leefden en baden.

Tot slot is het Begijnhof in Breda niet alleen een historische locatie, maar een levend monument voor een unieke levenswijze. De vredige binnenplaatsen, charmante huisjes en rijke geschiedenis bieden een boeiende ervaring voor bezoekers, die een venster op het verleden en een dieper begrip van de blijvende erfenis van de begijnen krijgen.