De Grote of Sint-Barbarakerk in Culemborg is een indrukwekkend voorbeeld van gotische architectuur en Nederlandse religieuze geschiedenis. Gelegen in het hart van het schilderachtige stadje Culemborg, staat deze protestantse kerk symbool voor veerkracht en verandering, na eeuwen van uitdagingen en transformaties te hebben doorstaan.
De oorsprong van de Grote of Sint-Barbarakerk gaat terug tot de 14e eeuw. Oorspronkelijk gebouwd als een rooms-katholieke kerk, diende het als spiritueel centrum voor de gemeenschap tot de Reformatie in 1578, toen het werd overgenomen door de protestanten. Een belangrijk moment in de geschiedenis van de kerk vond plaats in 1654, toen een verwoestende brand het gebouw volledig in de as legde. De kerk werd echter nauwgezet herbouwd, waarbij de gotische charme en historische betekenis behouden bleven.
De architectuur van de kerk is een fascinerende mix van verschillende perioden. Het oorspronkelijke gebouw was een eenvoudige kruisvormige basiliek van baksteen. In het tweede kwart van de 15e eeuw onderging het aanzienlijke veranderingen, waaronder de omvorming van het schip naar de huidige vorm en de toevoeging van een koor met een doksaal en transept. De verheffing tot collegiale kerk in 1421 stimuleerde verdere architecturale ontwikkelingen. Rond 1500 werden de zijbeuken verbreed en in het begin van de 16e eeuw werden kapellen toegevoegd ter hoogte van het transept: de Kruiskapel aan de zuidkant en de Mariakapel aan de noordkant.
De architectuur van de kerk is een studie in gotische elegantie en eenvoud. De buitenkant, met zijn torenhoge bakstenen muren en spitsbogen, is een klassiek voorbeeld van gotisch ontwerp. Het interieur is even indrukwekkend, met houten tongewelven ondersteund door eenvoudige zuilen en een tweedelige muurelevatie. Aan de zuidkant van het koor bevindt zich een tweelaagse sacristie met een driezijdige afsluiting en een traptoren, waarvan de begane grond een netgewelf op gebeeldhouwde consoles uit circa 1525 heeft.
Een van de meest opvallende kenmerken van de kerk is de toren, die een opmerkelijk carillon met 47 klokken herbergt. Deze omvatten negen basisklokken gegoten door de gebroeders Hemony, beroemde klokkengieters uit de 17e eeuw. In de loop der jaren zijn sommige van deze klokken verkocht, maar er zijn inspanningen geleverd om het carillon in zijn oude glorie te herstellen, waaronder de terugkeer van een Hemony-klok in 2010 en nog een in 2021. Het carillon, met nieuwe klepels en een speeltrommel, blijft een bron van muzikaal genot voor de stad, met Dick van Dijk als beiaardier.
Het betreden van de Grote of Sint-Barbarakerk is als het binnengaan van een tijdcapsule. Het rijke inventaris van de kerk, voornamelijk uit de 17e en 18e eeuw, draagt bij aan de historische aantrekkingskracht. De preekstoel, met zijn koperen lessenaar, dateert uit 1658, terwijl het doophek, versierd met koperen kandelaars en kerkbanken, werd vervaardigd door de Utrechtse timmerman Joris Fluyt in de 17e eeuw. De banken, met een baldakijn uit circa 1800, getuigen van het vakmanschap van die tijd.
De kerk herbergt ook twee overdekte herenbanken in het transept, daterend uit de late 17e eeuw. De zuidelijke bank, oorspronkelijk afkomstig uit de Sint-Janskerk in de zuidelijke voorstad, werd in de 19e eeuw vergroot en heeft een polychroom stadswapen. De noordelijke en zuidelijke zijbeuken bevatten twee portalen uit het derde kwart van de 17e eeuw, eveneens vervaardigd door Joris Fluyt. De noordelijke omgang bewaart drie beschadigde votiefstenen met reliëfs uit de 15e en 16e eeuw.
De kerk is ook de thuisbasis van verschillende belangrijke monumenten en gedenktekens. In het koor herdenkt een wit marmeren grafmonument binnen een smeedijzeren omheining Catharina Alida van der Dussen, gemaakt in 1746 door I. Pollina en bekroond met een putto door J. Francois Maas. Het zuidelijke transept bevat een epitaaf voor Frederic d’Orville, daterend uit 1655, gemaakt van zandsteen met een gebeeldhouwde omlijsting. Talrijke gebeeldhouwde grafstenen uit de 17e en 18e eeuw, evenals een stenen grafsteen voor Elisabeth van Buren, de vrouw van Gerhard II van Culemborg, uit 1451, met gotisch loofwerk, voegen diepte toe aan de historische betekenis van de kerk.
De Grote of Sint-Barbarakerk beschikt over twee prachtige orgels. Het hoofdorgel, met zijn Hauptwerk en Unterpositiv in een gebeeldhouwde kas, werd in 1719 gemaakt door Matthijs Verhofstadt. Het is het best bewaarde orgel van Verhofstadt en heeft 28 registers op twee manualen en een pedaal. Het onafhankelijke pedaal werd toegevoegd tijdens de restauratie van 1970. Het koororgel, rond 1750 gebouwd door Vitus Wiegleb, heeft één manuaal en een aangehangen pedaal. Het werd in 1968 in Culemborg geïnstalleerd en in 1971 gerestaureerd. Het orgel, eerder gebruikt in Naarden en Baarn, heeft nu 11 registers op één manuaal en pedaal.
Een bezoek aan de Grote of Sint-Barbarakerk is niet alleen een reis door architectonische pracht, maar ook een diepgaande duik in de rijke geschiedenis van de Nederlandse religie en cultuur. Of je nu een liefhebber bent van architectuur, een geschiedenisfanaat of gewoon een nieuwsgierige reiziger, dit gotische juweel in Culemborg belooft een gedenkwaardige en verrijkende ervaring.
Koop nu tickets voor de speurtocht!
Met myCityHunt ontdek je duizenden steden over de hele wereld tijdens spannende speurtochten, schattenjachten en escape games!
myCityHunt vouchers zijn het perfecte cadeau voor veel gelegenheden! Verras jouw vrienden en familie met dit buitengewone evenementgeschenk. myCityHunt vouchers zijn vanaf de aankoopdatum 2 jaar geldig en kunnen binnen deze periode worden gebruikt voor een vrij te kiezen stad en tour uit het myCityHunt portfolio.
Koop cadeaubonnen
