In het hart van Herne, een stad in de regio Noordrijn-Westfalen in Duitsland, staat een aangrijpend en krachtig historisch monument—het Shoa-Mahnmal. Dit monument is niet slechts een stenen structuur, maar een diep ontroerende eerbetoon aan de Joodse slachtoffers uit Herne en Wanne-Eickel die vervolging, deportatie en moord ondergingen tijdens het nationaalsocialistische regime.
De weg naar de oprichting van het Shoa-Mahnmal begon met een besluit van de gemeenteraad van Herne op 13 juli 2004. Dit besluit riep op tot het instellen van gedenkplaatsen ter ere van de slachtoffers van de Shoah uit Herne en Wanne-Eickel. Tussen 2004 en 2008 werden tien gedecentraliseerde gedenkplaten geplaatst, elk met een verhaal over het Joodse leven in deze gebieden.
In januari 2008 lanceerde de stad een landelijke wedstrijd voor het ontwerp van een centraal monument. De enige voorwaarde was dat de namen van meer dan 400 slachtoffers uit Herne en Wanne-Eickel moesten worden opgenomen. Uit 29 inzendingen selecteerde een zevenkoppige jury drie ontwerpen, en op 23 september 2008 koos de gemeenteraad het ontwerp van industrieel ontwerpers Gabriele Graffunder en Winfried Venne (G&V Design).
De realisatie van dit ontwerp, met een kostenplaatje van ongeveer €90.000, werd gefinancierd door de Kunst- en Cultuurstichting van de Herner Sparkasse. Het monument werd ingehuldigd op 29 januari 2010, tijdens een ceremonie bijgewoond door voormalige Joodse burgers van Herne en Wanne-Eickel. Charlotte Knobloch, destijds voorzitter van de Centrale Raad van Joden in Duitsland, hield de hoofdtoespraak.
Het Shoa-Mahnmal is een indrukwekkende structuur van 6,5 meter lang, 3,25 meter breed en 3,5 meter hoog. Het bevindt zich op het Willi-Pohlmann-Platz, tussen het gebouw van de Herner Sparkasse en het Herne Cultuurcentrum. Het monument heeft op maat gemaakte glazen oculairs die zijn ingebed in een betonnen paneel. Een donkere, anthracietkleurige loophelling leidt naar een 9 centimeter dikke, rechtopstaande gedenkplaat van geelachtig vezelversterkt beton met roestvrijstalen wapening. Bovenaan deze plaat is een gouden Davidsster ingebed, een symbool van Joodse identiteit en herinnering.
In de plaat zijn 401 glazen oculairs ingebed, elk met de namen, geboorte- en sterfdata en sterfplaatsen van de bekende slachtoffers uit Herne en Wanne-Eickel. Daarnaast zijn negen oculairs gewijd aan onbekende slachtoffers. Het ontwerp van het monument zorgt ervoor dat van een afstand de letters verloren lijken, maar bij nadere inspectie worden de individuele inscripties duidelijk, waardoor de slachtoffers uit de anonimiteit worden gehaald.
In het Hebreeuws is op de plaat een zin gegraveerd die vaak op Joodse grafstenen voorkomt: "Moge hun ziel gebundeld zijn in de bundel van het leven" (תהיה נפשו/נפשה צרורה בצרור החיים). Aan het begin van de vijf meter lange helling, die de selectierampen in concentratiekampen symboliseert, staan de woorden "Herinner 1933-1945" in zowel Hebreeuws als Duits gegraveerd. Langs de zijkanten van de helling staan de namen van verschillende getto's en concentratie-, arbeids- en vernietigingskampen waar de slachtoffers werden gedeporteerd of vermoord, zoals Auschwitz, Buchenwald, Dachau en vele anderen.
Speurtochten in Herne
Ontdek Herne met de digitale speurtocht van myCityHunt! Los puzzels op, beheers teamtaken en verken Herne op een spannende en interactieve manier!
Het concept van de ontwerpers benadrukt dat de bezoeker bewust de donkere weg van de helling moet bewandelen, wat de moeizame reis symboliseert van het omgaan met dit donkere hoofdstuk van de geschiedenis. De hellende helling staat voor het uitdagende pad van historische reflectie en de noodzaak om eer te bewijzen aan de slachtoffers.
Om het monument te beschermen tegen vandalisme werd begin 2020 een bronzen poortsysteem op rails toegevoegd. Dit systeem, ontworpen in samenwerking met de oorspronkelijke makers, bevat metalen platen met gegraveerde locaties van Joods leven in Herne, wat het artistieke en historische verhaal van het monument verder uitbreidt.
Het Shoa-Mahnmal is een centraal element van de bredere herinneringscultuur van Herne, die ook de gedecentraliseerde gedenkplaten in de hele stad omvat. Deze platen, onderdeel van het project "Nahtstellen, fühlbar, hier...", werden gemaakt door lokale studentengroepen en vertellen individuele verhalen over Joods leven en vervolging. Samen vormen deze platen en het Shoa-Mahnmal een samenhangend netwerk van gedenkplaatsen ter ere van de slachtoffers van de Shoah uit Herne en Wanne-Eickel.
In 2019 werden twee extra platen toegevoegd, ter herdenking van de families Wertheim en Frank, wat de herinneringscultuur van de stad verder verrijkt. Op de Dag van de Herinnering aan de Slachtoffers van het Nationaalsocialisme in 2021 gaf de stad opdracht voor een korte film over de lokale herinneringscultuur, toegankelijk via QR-codes op het Shoa-Mahnmal en andere platen.
Ondanks verschillende gevallen van vandalisme blijft het Shoa-Mahnmal standvastig staan, belichaamt het het collectieve geheugen en de toewijding om de gruweldaden uit het verleden nooit te vergeten. Het dient als een plaats van reflectie, educatie en een plechtige herinnering aan het belang van tolerantie en mensenrechten.
Een bezoek aan het Shoa-Mahnmal in Herne is niet alleen een ontmoeting met de geschiedenis, maar een diepgaande ervaring die de blijvende impact van herinnering onderstreept en het belang om degenen die hebben geleden en omgekomen zijn tijdens een van de donkerste periodes van de mensheid te eren.
Koop nu tickets voor de speurtocht!
Met myCityHunt ontdek je duizenden steden over de hele wereld tijdens spannende speurtochten, schattenjachten en escape games!
myCityHunt vouchers zijn het perfecte cadeau voor veel gelegenheden! Verras jouw vrienden en familie met dit buitengewone evenementgeschenk. myCityHunt vouchers zijn vanaf de aankoopdatum 2 jaar geldig en kunnen binnen deze periode worden gebruikt voor een vrij te kiezen stad en tour uit het myCityHunt portfolio.