Oude Jeroenskerk

In het hart van Noordwijk-Binnen, een pittoresk dorpje in de Nederlandse gemeente Noordwijk, staat de Oude Jeroenskerk, een gotische kruiskerk met een geschiedenis die net zo rijk en complex is als haar architectuur. Deze historische kerk, genoemd naar de martelaar Jeroen die op 17 augustus 856 door de Noormannen werd onthoofd omdat hij zijn geloof niet wilde afzweren, is een bewijs van de blijvende geest en het geloof van de lokale gemeenschap. Vandaag de dag dient de kerk als gebedshuis voor de Protestantse Gemeente van Noordwijk, maar haar verhaal strekt zich uit over meer dan een millennium, doordrenkt met legenden, toewijding en veerkracht.

De Architectonische Pracht van de Oude Jeroenskerk

De Oude Jeroenskerk is een opvallend voorbeeld van gotische architectuur, met haar imposante toren en gedetailleerde versieringen. De toren, die een hoogte van 40 meter bereikt, is versierd met Romaans-gotische elementen en heeft een wenteltrap met 110 treden. Het interieur van de kerk is even indrukwekkend, met een doopvont uit de 15e eeuw met vier gebeeldhouwde hoofden en banken rond het koor die dateren uit 1636. De preekstoel uit het midden van de 17e eeuw, een uitgebreid wandpaneel uit 1638 en tekstborden op het koorscherm uit 1650 met de Geloofsbelijdenis, de Tien Geboden en het Onze Vader, versterken de historische sfeer van de kerk.

Een Reis door de Tijd

De oorsprong van de Oude Jeroenskerk gaat terug naar een houten kerk die tussen de marteldood van Jeroen in 856 en de schenking van de kerk aan de Abdij van Egmond voor 988 op deze plek werd gebouwd. Volgens de legende verscheen Jeroen meerdere keren aan een boer genaamd Nothbodo en instrueerde hem om zijn stoffelijke resten op te graven en naar de abdij over te brengen. Na aanvankelijke weigering onderging Nothbodo een reeks wonderbaarlijke gebeurtenissen, waaronder het terugvinden van zijn gestolen paarden en de ontdekking van Jeroens graf. Deze gebeurtenissen leidden tot de bouw van de oorspronkelijke houten kerk.

In het begin van de 12e eeuw verving een tufstenen kerk het houten bouwwerk, met een enkel schip en mogelijk een rechthoekig koor. In het begin van de 13e eeuw werd een vrijstaande toren toegevoegd, aanvankelijk 13 meter hoog, die na 1303 werd verlengd tot de huidige hoogte van 40 meter. In de 13e of vroege 14e eeuw werd het schip met baksteen bekleed en verlengd om verbinding te maken met de toren. In deze periode werd ook een schedel in de kerk ontdekt, waarvan men geloofde dat het die van Jeroen was, wat leidde tot de kerk als pelgrimsoord in 1429.

Overleven van Brand en Oorlog

De kerk heeft tal van tegenslagen doorstaan, waaronder een grote brand in 1450, waarbij de toren gespaard bleef en zo het oudste monument in Noordwijk werd. De inkomsten van pelgrims maakten de bouw van de grote kruiskerk mogelijk die we vandaag de dag zien. Tijdens de Spaanse bezetting werd de vernietiging van de kerk afgewend door een losgeld betaald door het kerkbestuur. In 1573 veranderde de kerk van katholiek naar hervormd, wat de veranderende religieuze landschap van die tijd weerspiegelde.

In 1798 werd de toren gemeentelijk eigendom op bevel van de Franse bezetters, die kerk torens gebruikten voor communicatie doeleinden. Tot 1860, toen in Noordwijk een huis van bewaring werd gebouwd, huisvestte de toren gevangenen in zijn twee cellen. De toren bevat ook twee grote klokken, waarvan de grootste, met een gewicht van 820 kg, in 1677 werd gegoten door Petrus Hemony. De kleinere klok, samen met twee andere, dateert van rond 1952 en werd gemaakt door de Eijsbouts klokkengieterij in Asten. De toren bevat ook een kleine klok uit 1690 van Johannes Ouderogge, hoewel deze niet is aangesloten. In 2012 werden vier nieuwe klokken toegevoegd, ook gegoten door Eijsbouts, en de klok van 1912 werd gerestaureerd in 2011-2012.

Een Levend Monument

Vandaag de dag worden de Oude Jeroenskerk en haar toren erkend als rijksmonumenten. De kerk is elke zaterdag van juni tot september geopend voor bezoekers, die een glimp kunnen opvangen van haar rijke verleden. De toren, met zijn adembenemende uitzichten, is ook open voor beklimming tijdens deze maanden. De kerk blijft een centraal punt in de gemeenschap en organiseert jaarlijkse evenementen zoals een stille tocht ter ere van Jeroen van Noordwijk op de zondag het dichtst bij 17 augustus, een traditie sinds 1997.

De Oude Jeroenskerk is meer dan alleen een historisch gebouw; het is een levend bewijs van het blijvende geloof en de veerkracht van de mensen van Noordwijk. Haar muren echoën de verhalen van eeuwen geleden, van wonderbaarlijke legenden tot de beproevingen van oorlog en brand. Een bezoek aan deze opmerkelijke kerk is niet alleen een reis door de geschiedenis, maar een onderdompeling in het hart en de ziel van een gemeenschap die de tand des tijds heeft doorstaan.