Abspoel

Abspoel, ook bekend als Abtspoel, is een fascinerende historische plek in het pittoreske dorp Oegstgeest in de provincie Zuid-Holland. Dit voormalige landgoed en buitenpost heeft een rijke geschiedenis, van zijn oorsprong als kloosterlandgoed in de 15e eeuw tot zijn transformatie in een groot landhuis en uiteindelijk zijn verval en herbestemming in de moderne tijd.

De Oorsprong van Abspoel

Het verhaal van Abspoel begint in de eerste helft van de 15e eeuw toen Willem van Mathenes, de abt van de Abdij van Egmond, besloot een huis op het landgoed te bouwen. Dit huis diende als een kloosterbuitenpost, compleet met een kapel die in 1457 werd ingewijd. De serene omgeving en religieuze betekenis maakten Abspoel tot een toevluchtsoord voor de monniken van de Abdij van Egmond.

Tijdens de turbulente tijden van 1516, toen de pest de regio teisterde, zocht de abt van Egmond toevlucht op Abspoel. Dit benadrukt het belang van het landgoed als veilige haven in tijden van crisis. Echter, in 1555 werd de kapel ontmanteld, wat een einde maakte aan de religieuze functie van het landgoed.

Een Bisschoppelijk Toevluchtsoord

In 1561 werd Nicolaas van Nieuwland benoemd tot bisschop van Haarlem en koos hij Abspoel als zijn buitenverblijf. Ondanks dat hij in 1568 door hertog Alva gedwongen werd zijn bisschopsambt op te geven, behield Nicolaas Abspoel en besloot er in het voorjaar van 1571 permanent te gaan wonen. Helaas dwongen de oorlogsomstandigheden hem een jaar later naar Utrecht te vluchten. Aan het einde van dat jaar voerden de Staten van Holland een inventarisatie uit van Abspoel's gronden en bezittingen, wat de waarde en het belang van het landgoed aantoont.

De Vlammen van de Oorlog

In 1574 werd Abspoel verwoest toen de stad Leiden het huis in brand stak om te voorkomen dat Spaanse troepen het als bolwerk zouden gebruiken. Het eens zo grote landgoed werd gereduceerd tot ruïnes en de Staten van Holland namen het eigendom in beslag. In 1591 werd het verkocht aan Foy van Brouchoven, een inwoner van Leiden, die de ambitieuze taak op zich nam om Abspoel opnieuw op te bouwen tot een kasteelachtig landhuis.

Heropleving en Uitbreiding

Foy van Brouchoven's visie voor Abspoel omvatte de reconstructie van de overgebleven muren van het oude huis, wat resulteerde in een onregelmatige indeling met vijf vleugels en een dienstgebouw rond een centrale traptoren. Het landgoed had zadeldaken tussen trapgevels, een binnenplaats met een poortgebouw en een gracht die het huis omringde. De grandeur van Abspoel werd verder versterkt door een decoratieve tuin en met bomen omzoomde lanen, waarbij de centrale laan uitzicht bood op het Groene Kerkje in Oegstgeest.

Na de dood van Foy van Brouchoven in 1610 ging het landgoed over op zijn zoon Jacob, die het bleef onderhouden en uitbreiden. Echter, door het ontbreken van erfgenamen van Jacob werd Abspoel in 1642 verkocht aan burgemeester Willem Paedts. De familie Paedts behield het eigendom van Abspoel tot in de 18e eeuw, waarbij de kleinzoon van Willem tussen 1712 en 1732 verdere verbeteringen en uitbreidingen aan het huis aanbracht.

De Veranderende Fortuinen van Abspoel

In 1762 erfde Adriana Barbara van Cruyskercken Abspoel, die het naliet aan Pieter Cornelis Baron van Leyden. Het landgoed ging vervolgens over op zijn dochter Françoise Johanna, die trouwde met Johan Gael. Hun zoon Diederik van Leyden Gael erfde Abspoel, en na zijn dood in 1846 bleef zijn weduwe Johanna van der Hoop het als buitenverblijf gebruiken.

De dood van Johanna in 1862 markeerde het einde van een tijdperk voor Abspoel. Het huis en de gronden werden geveild en de nieuwe eigenaar sloopte het huis in 1863. De voormalige kasteelgronden werden omgevormd tot landbouwgrond, wat het einde betekende van de grandeur van Abspoel.

Het Heden van Abspoel

In de 20e eeuw onderging het gebied aanzienlijke veranderingen, waarbij woonontwikkelingen het eens zo grote landgoed vervingen. In 2017 bracht de opening van Sportpark Overveer nieuw leven in het gebied. Tijdens archeologisch onderzoek voor het nieuwe sportpark werden mogelijke overblijfselen van de bijgebouwen van Abspoel en een gracht ontdekt, die het heden met het verleden verbinden.

Erfenis en Overblijfselen

Hoewel de fysieke structuur van Abspoel niet meer staat, blijft de erfenis voortleven. De 18e-eeuwse obelisk van het landgoed bevindt zich nu bij Kasteel Endegeest, de windwijzer siert Huis Holmare en twee tuinvazen hebben een nieuwe thuis gevonden bij Groenoord. Deze overblijfselen dienen als aangrijpende herinneringen aan het rijke verleden van Abspoel.

Samenvattend is Abspoel een boeiende historische plek die verhalen van kloosterleven, adellijke toevluchtsoorden, oorlogsverwoesting en uiteindelijke transformatie samenweeft. Het verhaal is een testament van de blijvende geest van Oegstgeest en een fascinerend hoofdstuk in de rijke geschiedenis van Nederland.