Turbinhuset

In het hart van Västerås, tussen het Stadhuis en het Kasteel van Västerås, bevindt zich een historisch juweeltje dat een cruciale rol heeft gespeeld in de ontwikkeling van de stad – het Turbinhuset. Dit charmante gebouw van rode baksteen, met zijn unieke architectonische mix van gotische en romantische stijlen, is meer dan alleen een pittoresk herkenningspunt; het is een symbool van het industriële erfgoed van Västerås en een bewijs van de transformerende kracht van elektriciteit.

Het Ontstaan van het Turbinhuset

Het verhaal van het Turbinhuset begint aan het eind van de 19e eeuw, een tijd waarin de wereld aan de vooravond stond van een elektrische revolutie. In 1884 werd de kathedraal van Västerås voor het eerst verlicht door elektrisch licht, een spektakel dat menig toeschouwer trok die bereid was entree te betalen om dit wonder te aanschouwen. Dit evenement werd georganiseerd door de ondernemende Ludvig Fredholm en de gebroeders Wenström, Göran en Jonas, die ook verantwoordelijk waren voor de eerste elektrische straatverlichting in Stockholm in 1881.

Toen hun bedrijf, Elektriska Aktiebolaget, wilde uitbreiden, kwam Västerås naar voren als een uitstekende kandidaat voor hun nieuwe basis. De toegang tot waterkracht, essentieel voor het opwekken van elektriciteit, maakte de stad bijzonder aantrekkelijk. Zo werd in 1891 het Turbinhuset gebouwd aan de oevers van de Svartån, uitgerust met drie turbines die de energie van de rivier benutten om de opkomende elektrische industrie van stroom te voorzien.

Een Keerpunt voor Västerås

De oprichting van het Turbinhuset markeerde een belangrijk keerpunt voor Västerås. De beschikbaarheid van betrouwbare elektriciteit was een cruciale factor in het aantrekken van ASEA (Allmänna Svenska Elektriska Aktiebolaget), een bedrijf dat een hoeksteen van de stedelijke economie zou worden. In december 1890 besloot ASEA zich te vestigen in Västerås, een beslissing met verstrekkende gevolgen.

De aanwezigheid van ASEA in Västerås leidde tot snelle groei en ontwikkeling. De bevolking van de stad begon snel toe te nemen en het industriële landschap veranderde drastisch. Hoewel ASEA aanvankelijk het Turbinhuset huurde voor 6.000 kronen per jaar, groeide het bedrijf al snel uit zijn voegen. In 1902 had ASEA het Turbinhuset ontgroeid en gaf het terug aan de stad, maar de basis was gelegd voor Västerås om een centrum van innovatie en industrie te worden.

Van Krachtcentrale tot Museum

Na het vertrek van ASEA bleef het Turbinhuset als gemeentelijke elektriciteitscentrale dienst doen. Een grote renovatie in 1910-11 zag de installatie van nieuwe machines, waardoor de capaciteit van het station werd verhoogd tot 200 pk. Het Turbinhuset bleef in bedrijf tot de jaren 1950, toen vooruitgang in de elektrische technologie de gelijkstroomsystemen overbodig maakte.

In de jaren die volgden, veranderde de rol van het Turbinhuset van energieopwekking naar opslag. Maar de historische betekenis werd niet vergeten. Eind jaren 1960 ontstond er een groeiende beweging om het Turbinhuset als museum te behouden, ter ere van zijn rol in het industriële erfgoed van Västerås. Ondanks financiële uitdagingen kreeg het project vaart, en in 1974 opende koning Carl XVI Gustaf het Turbinhuset Museum. Het museum toonde een gerestaureerde turbine uit Dalarna, die de oorspronkelijke generator uit 1910 aandreef, het gebouw verlichtte met kooldraadlampen en bezoekers een blik op het verleden bood.

Heropleving en Modernisering

Het verhaal van het Turbinhuset eindigde niet met de transformatie tot museum. In de herfst van 1995 begonnen de inspanningen om het Turbinhuset weer in commerciële werking te brengen. De funderingen van het gebouw werden versterkt en er werden twee nieuwe turbines geïnstalleerd, die het Turbinhuset aan het gemeentelijke elektriciteitsnet koppelden. Met een capaciteit van 110 kW werd het Turbinhuset opnieuw een bron van elektriciteit, en sloeg het een brug tussen verleden en heden.

Tegelijkertijd onderging het museum een renovatie, waarbij de tentoonstellingen werden verbeterd en de rol als bewaarder van het elektrische erfgoed van Västerås werd bevestigd. Bezoekers van het Turbinhuset kunnen nu meer dan een eeuw aan technologische vooruitgang verkennen en een dieper begrip krijgen van de impact van water en elektriciteit op de groei van de stad.

De Faunapassage

In 2019 voegde het Turbinhuset een nieuw hoofdstuk toe aan zijn rijke geschiedenis met de voltooiing van een faunapassage, of vistrap, ontworpen om het waterleven te helpen de dam te passeren. Uitgerust met automatische camera's, registreert de passage de soorten die passeren, wat waardevolle gegevens oplevert voor natuurbehoudsinspanningen. Dit initiatief maakt deel uit van de inzet van Västerås voor duurzaamheid en de wereldwijde doelen van de Verenigde Naties.

Vandaag de dag staat het Turbinhuset als een levendige schakel tussen het verleden en de toekomst van Västerås. Het is een plek waar geschiedenis tot leven komt, waar het gezoem van turbines en de gloed van vintage lampen het verhaal vertellen van de reis van een stad van het stoomtijdperk naar het tijdperk van elektriciteit. Een bezoek aan het Turbinhuset is niet alleen een stap terug in de tijd; het is een inspirerende herinnering aan de kracht van innovatie en de blijvende erfenis van degenen die durfden te dromen van een helderder, elektrisch aangedreven toekomst.