Basilica di San Leucio

De oude ruïnes van San Leucio, ook wel lokaal bekend als de Basilica di San Leucio, bevinden zich in het pittoreske stadje Canosa di Puglia in Italië. Dit historische juweel, dat teruggaat tot de 6e eeuw, staat als een getuigenis van de rijke en veelzijdige geschiedenis van de regio. Oorspronkelijk gewijd aan de heiligen Cosmas en Damian, werd de basiliek later tijdens de Lombardische periode heringewijd aan Sint Leucius, wat de veranderende spirituele en culturele omgeving van het gebied weerspiegelt.

Historische Achtergrond

Het verhaal van San Leucio begint in de Hellenistisch-Italische periode toen Canosa di Puglia een bloeiend commercieel en ambachtelijk centrum was, bekend om zijn productie van keramiek en wol. De strategische ligging en economische betekenis van de stad maakten het een ideale locatie voor een groot tempelcomplex gewijd aan Minerva, de Romeinse godin van wijsheid en oorlog. Deze tempel, daterend uit de late 4e en vroege 3e eeuw voor Christus, had een unieke Etruskisch-Italische ontwerp met een hoog podium en een grote trap, geflankeerd door torenhoge telamons (mannelijke figuren gebruikt als kolommen).

Met de uitbreiding van de Romeinse invloed werd Canosa di Puglia een trouwe bondgenoot en uiteindelijk een municipium en kolonie. De romanisering van het gebied bracht aanzienlijke veranderingen met zich mee, waaronder de bouw van de grote tempel die later zou dienen als basis voor de Basilica di San Leucio.

De Transformatie tot een Christelijke Basiliek

Tegen de 4e eeuw na Christus was de heidense tempel waarschijnlijk in onbruik geraakt. De indrukwekkende structuur bleef echter intact en vormde een solide basis voor de bouw van een nieuwe christelijke basiliek in de 6e eeuw. Onder leiding van bisschop Sabinus werd de kerk gebouwd op de ruïnes van de tempel, waarbij veel van de originele materialen in het ontwerp werden verwerkt.

De architectuur van de basiliek is een wonder van vroege christelijke vindingrijkheid. Het heeft een dubbele tetraconch-indeling, met een groot buitenvierkant en vier halfronde apsissen in het midden van elke zijde. Binnenin creëert een tweede concentrisch vierkant, ondersteund door pilaren en kolommen, een centrale ruimte bedekt door een paviljoen gewelf. De apsissen, versierd met halfkoepelgewelven, dragen bij aan de grandeur van de basiliek.

In de 7e eeuw veroorzaakte een verwoestende aardbeving aanzienlijke schade aan de basiliek, wat leidde tot uitgebreide reparaties en aanpassingen. Nieuwe steunberen en pilaren werden toegevoegd om de structuur te versterken, en een centrale koepel werd gebouwd ter vervanging van het ingestorte paviljoengewelf. De westelijke apsis werd omgevormd tot een presbyterium met een altaar en ciborium, en de vloeren werden versierd met ingewikkelde mozaïeken.

De Mozaïeken van San Leucio

De mozaïeken van San Leucio behoren tot de meest fascinerende kenmerken. Als je de treden naar de oostelijke apsis beklimt, word je begroet door een mozaïek van overlappende pelta-schilden in zwarte tesserae. De vloer van de ambulatorium heeft een patroon van in elkaar grijpende cirkels die zwarte driehoekige vormen creëren die vierbladige bloemen vormen. De binnenste apsis is versierd met spiralen in zwart, geel en rood, terwijl de rest van de vloer twee grote mozaïeken met een geweven motief toont.

Als je naar rechts van de ingang gaat, is de noordelijke ambulatorium geplaveid met kiezels, waarschijnlijk een overblijfsel van de oorspronkelijke tempelvloer. Aan de linkerkant heeft de zuidelijke ambulatorium een centraal tapijt met een sleutelmeanderpatroon en diamanten. Hier vind je ook een mozaïek met grote vierbladige bloemen die kromlijnige vierkanten vormen en een vlechtmotief in de buitenste apsis.

Het presbyterium, verhoogd boven de vloer van de basiliek, heeft een altaar bedekt met een ciborium. Achter het altaar bestaan de mozaïektapijten uit kleine diamanten, terwijl de zijkanten afwisselend verticale en horizontale pelta-schilden tonen. De ruimte voor het altaar is versierd met aangrenzende cirkels van verschillende groottes, versierd met motieven zoals Salomons knopen, windmolens, stervormige bloemen en kransen.

De westelijke apsis is bijzonder opmerkelijk vanwege het paradijselijke thema, met twee pauwen die een bloem flankeren bovenop een grote acanthusmand. Uit deze mand komen spiraalvormige takken vol bloemen en vruchten, bevolkt door vogels en omlijst door een vlechtmotief.

Het Antiquarium

Naast de basiliek bevindt zich het Antiquarium, een tentoonstellingsruimte die in 2008 werd geopend. Hier kunnen bezoekers de geschiedenis van San Leucio verkennen door middel van een reeks chronologische en thematische displays, vergezeld van verklarende panelen en grafische en plastic reconstructies.

In de eerste kamer vind je architectonische materialen en structuren van de Tempel van Minerva, hergebruikt in de bouw van de vroegchristelijke basiliek. Hoogtepunten zijn onder andere Korinthische halve kapitelen met godenprotomen, grote Ionische kapitelen en de voeten van een gigantische telamon.

De tweede kamer toont artefacten die tijdens verschillende opgravingscampagnes zijn opgegraven, waaronder votief- en bouwmaterialen uit een grote stortplaats ten zuiden van de tempel, die inzicht geven in de aanbidding van Minerva. Artefacten uit de christelijke periode omvatten marmeren elementen van het ciborium en bakstenen gestempeld met het monogram van bisschop Sabinus.

San Leucio is niet alleen een historische site; het is een reis door de tijd, die een kijkje biedt in de oude en vroegchristelijke tijdperken van Canosa di Puglia. De ruïnes, mozaïeken en artefacten vertellen verhalen uit een vervlogen tijdperk, waardoor het een must-see bestemming is voor geschiedenisliefhebbers en nieuwsgierige reizigers.