In het pittoreske stadje Heemstede, gelegen in het hart van Nederland, staat een opmerkelijk overblijfsel van het Nederlandse industriële erfgoed: De Eenhoorn. Deze majestueuze paltrok molen, met zijn imposante wieken en ingewikkelde houten mechanismen, biedt een fascinerende kijk op het verleden, waarin windkracht werd benut om de bloeiende houtindustrie aan te drijven. De Eenhoorn, wat vertaald De Eenhoorn betekent, is niet alleen een bewijs van Nederlandse ingenieurskunst, maar ook een geliefd monument dat bezoekers blijft boeien met zijn rijke geschiedenis en unieke architectonische kenmerken.
De oorsprong van De Eenhoorn gaat terug tot de 17e eeuw, een periode gekenmerkt door snelle industriële groei en innovatie in Nederland. De eerste vermeldingen van een zaagmolen op deze plek dateren uit deze tijd, wat de langdurige betekenis van deze locatie voor houtverwerking benadrukt. De huidige structuur werd echter in 1776 opgetrokken, zoals blijkt uit een inscriptie in de molen. Deze nieuwe paltrok molen verving een oudere molen en zette de traditie van houtzagen voort die eeuwen eerder was begonnen.
In de loop der jaren wisselde De Eenhoorn meerdere keren van eigenaar, wat de dynamische aard van de houtindustrie weerspiegelde. De molen bleef in bedrijf tot 1924, toen de opkomst van elektrisch aangedreven zaagmolens windmolens overbodig maakte. Om dit stuk industrieel erfgoed te behouden, kocht De Hollandsche Molen, een Nederlandse organisatie die zich inzet voor het behoud van windmolens, De Eenhoorn om sloop te voorkomen.
Ondanks dat de molen gered was, werd hij in de daaropvolgende jaren beperkt gebruikt. Hij werd verhuurd aan molenaars die voornamelijk afhankelijk waren van elektrische zaagmolens, en in 1931 stopten de commerciële activiteiten volledig. In 1949 werd de stichting Nehim-Molen De Eenhoorn opgericht door een directeur van het houtbedrijf N.V. Nederlandse Houtimport Maatschappij Nehim, met als doel de molen te restaureren en te exploiteren. De stichting hield toezicht op de restauratie en het onderhoud van de molen tot haar ontbinding in 1957, waarna het eigendom terugkeerde naar De Hollandsche Molen. In 1963 werd de molen verkocht aan de gemeente Haarlem, en sinds 1984 wordt hij beheerd door Stichting Molens Zuid-Kennemerland. Dankzij deze inspanningen werd De Eenhoorn in 1990 volledig gerestaureerd en in de vroege jaren negentig verder gerepareerd.
Een bezoek aan De Eenhoorn is als een stap terug in de tijd. Deze Nederlandse paltrok molen, met zijn kenmerkende houten structuur, is een wonder van traditionele techniek. In tegenstelling tot andere soorten windmolens zijn paltrok molens specifiek ontworpen voor het zagen van hout, en De Eenhoorn is een uitstekend voorbeeld van deze specialisatie. De molen wordt ondersteund door een korte centrale paal en een ring van houten rollen, waardoor de hele structuur kan draaien en naar de wind kan worden gericht. Dit ingenieuze ontwerp zorgt ervoor dat de wieken de maximale hoeveelheid windenergie kunnen opvangen, waardoor de ingewikkelde zaagmechanismen binnenin worden aangedreven.
Het lichaam van de molen is bekleed met houten planken, maar de zaagvloer is aan drie zijden open, met alleen de windzijde en het dak die bescherming bieden tegen de elementen. Dit open ontwerp maakt gemakkelijke toegang tot de stammen mogelijk, die met lieren en een boomtakel op het zaagplatform worden gehesen. De wieken, met een spanwijdte van 20 meter, zijn geplaatst vanaf een platform 2,8 meter boven de grond. Deze wieken zijn verbonden met een gietijzeren windas, die het remwiel aandrijft en op zijn beurt het krukwiel op de horizontale krukas.
Een van de unieke kenmerken van De Eenhoorn zijn de vier zaagframes, één meer dan gebruikelijk is voor Nederlandse windzaagmolens. Dit extra frame vereiste dat de molen iets breder was dan normaal, om de extra machines te kunnen herbergen. Hoewel het achterste zaagframe later werd verwijderd en vervangen door een reciprocating gewicht voor balans, werken de resterende frames nog steeds in harmonie, aangedreven door krukpennen en verbindingsstangen. Deze mechanismen drijven de raamzagen aan, evenals de pal- en ratelsystemen die de lieren en boomwagens aandrijven.
Speurtochten in Heemstede
Ontdek Heemstede met de digitale speurtocht van myCityHunt! Los puzzels op, beheers teamtaken en verken Heemstede op een spannende en interactieve manier!
De Eenhoorn is open voor bezoekers op zaterdagen en op afspraak, en biedt een unieke kans om een werkende windmolen in actie te zien. Terwijl je de molen verkent, zul je versteld staan van het vakmanschap en de vindingrijkheid die in de constructie ervan zijn gestoken. Deskundige gidsen staan klaar om de geschiedenis en werking van de molen uit te leggen, en geven inzicht in het leven van de molenaars die hier ooit werkten.
Of je nu een geschiedenisliefhebber bent, een techniekfanaat, of gewoon iemand die een stukje Nederlands erfgoed wil ervaren, een bezoek aan De Eenhoorn zal zeker een gedenkwaardige ervaring zijn. De molen staat als een trots herinnering aan het rijke industriële verleden van Nederland en de blijvende erfenis van windkracht. Dus de volgende keer dat je in Heemstede bent, mis dan niet de kans om De Eenhoorn in al zijn glorie te zien – een ware eenhoorn onder de windmolens.
Koop nu tickets voor de speurtocht!
Met myCityHunt ontdek je duizenden steden over de hele wereld tijdens spannende speurtochten, schattenjachten en escape games!
myCityHunt vouchers zijn het perfecte cadeau voor veel gelegenheden! Verras jouw vrienden en familie met dit buitengewone evenementgeschenk. myCityHunt vouchers zijn vanaf de aankoopdatum 2 jaar geldig en kunnen binnen deze periode worden gebruikt voor een vrij te kiezen stad en tour uit het myCityHunt portfolio.