De Prandtauerkirche in St. Pölten, Neder-Oostenrijk, is een indrukwekkend voorbeeld van barokke architectuur en een belangrijk historisch monument. Deze rooms-katholieke rectorale kerk, gewijd aan Onze-Lieve-Vrouw van de Berg Karmel, heeft een rijke geschiedenis die teruggaat tot het begin van de 18e eeuw. De kerk getuigt van de artistieke en architectonische bekwaamheid van die tijd en is nauw verweven met het culturele en religieuze erfgoed van de stad.
De oorsprong van de Prandtauerkirche ligt in de liefdadigheid van Maria Antonia Josepha, prinses van Montecuccoli, geboren Colloredo (1672-1738). Kinderloos en weduwe besloot zij een Karmelietenklooster en kerk te stichten in St. Pölten. Op 8 april 1707 formaliseerde zij haar genereuze schenking met een stichtingsakte, waarmee de bouw van deze prachtige kerk werd ingeluid.
De bouw begon in 1707/1708 op basis van de plannen van de Karmelietenarchitect Martin Witwer. Echter, door tussenkomst van het keizerlijk hof werd het ontwerp herzien in hoogbarokke stijl door de beeldhouwer en architect Matthias Steinl. De bouw werd geleid door de barokmeester Jakob Prandtauer, naar wie de kerk is vernoemd. De eerste kerk, voorzien van drie tijdelijke houten altaren, werd ingewijd op 9 april 1712, en de Karmelieten trokken de volgende dag in hun nieuw gebouwde klooster. De kerk werd voltooid met de installatie van een stenen altaar en werd plechtig ingewijd op 10 juni 1725 door de prins-bisschop van Passau.
Na de ontbinding van het klooster en de kerk in 1782 en hun formele secularisatie in 1784, werden de interieurinrichtingen van de kerk opgeslagen in Wenen, weggegeven, geveild of overgedragen aan armere of nieuw opgerichte Josephinische parochies. Het hoofdaltaar vond een nieuwe plek in de parochiekerk van Tulln - St. Stephanus, waar het nog steeds staat. De sarcofaag van de prinses werd verplaatst naar de kapel van kasteel Walpersdorf. Het kloostergebouw diende als kazerne tot 1918 en huisvest sinds 1922 verschillende gemeentelijke kantoren. In 1934 herstelde architect Rudolf Wondracek de kerk in haar oorspronkelijke staat, en in 1935 werd zij opnieuw ingewijd. Sindsdien wordt de kerk weer gebruikt voor katholieke diensten. In 1964 werd het kerkgebouw juridisch overgedragen aan het bisdom St. Pölten, terwijl het voormalige kloostergebouw in gemeentelijk bezit bleef en onder andere het St. Pöltner Stadsmuseum huisvest.
In 2017 slaagden de rectorale kerk en de vereniging Kulturschatz Prandtauerkirche erin om de sarcofaag van prinses Montecuccoli terug te brengen naar de Prandtauerkirche, waarmee haar testamentaire wens werd vervuld. De sarcofaag werd geplaatst in een zijnis achter de hoofdingang en een nieuw vervaardigd smeedijzeren hek werd geïnstalleerd ter gelegenheid hiervan.
Het naar het westen gerichte barokke kerkgebouw heeft een opvallend gebogen oostelijke gevel die de zuidwestelijke hoek van het Rathausplatz in St. Pölten definieert. Boven het raam in de centrale as is het gebroken segmentfronton versierd met het wapen van de stichter (Montecuccoli en Colloredo), geflankeerd door twee engelen en bekroond met een prinselijke hoed en dubbelkoppige adelaar. Daarboven voltooit een niveau met het beeld van de patrones van de kerk, Maria van de Berg Karmel, de gevel. De kerk bestaat uit een ingangstravee (met het orgelbalkon dat in 1934 opnieuw werd geïnstalleerd), een tweetravee schip met afgeronde hoeken richting het koor en balkon, en een vierkante koorruimte. Het gewelf is een tongewelf met dwarsbogen die rusten op robuuste muurpijlers. In 1936 werd er een gedenkteken voor het 49e Infanterieregiment Freiherr von Hess, dat in St. Pölten was gevestigd, toegevoegd aan de noordgevel.
Het hoogaltaar, een zuilenretabel gebouwd met Johann Lucas von Hildebrandt in 1712, werd in 1961 hierheen overgebracht vanuit kasteel Harrach in Aschach, Opper-Oostenrijk. Het altaarstuk, dat de kruisiging van Christus uit de eerste helft van de 17e eeuw afbeeldt, wordt verondersteld geschilderd te zijn door Giuseppe Ribera. Het beeld van God de Vader met de Heilige Geest duif, geschilderd door Johann Georg Schmidt in 1721, siert het bovenste gedeelte. De inscriptietablet noemt Franciscus Antonius Harrach, prins-aartsbisschop van Salzburg. De neobarokke preekstoel heeft figuren van de evangelisten en apostelen door M. Reitstätter-Bolldorf en Adolf Treberer-Treberpurg (1949). Een beeld van de Onbevlekte Maria uit de eerste helft van de 18e eeuw en vier barokke schilderijen van de apostelen Petrus, Judas Thaddeus, Paulus en Mattheüs voegen toe aan de artistieke schatten van de kerk.
Tot 2007 sierde een muurschildering van de kunstenaars Manfred Stader en Edgar Müller, geschilderd in barokstijl, het altaargebied. Het beeldde hedendaagse seculiere en kerkelijke vertegenwoordigers af, waaronder kanselier Engelbert Dollfuß, Julius Raab en bisschop Michael Memelauer, als dank voor de terugkeer van de kerk in 1934. De afbeelding van Dollfuß leidde tot verhitte debatten, waarna bisschop Klaus Küng het schilderij liet verwijderen. In 2009 werd een nieuw altaarwandontwerp geïntroduceerd, met een fresco van Andreas Gamerith dat het Karmelieten scapulier afbeeldt, samen met stucdecoraties.
Het interieur van de kerk weerspiegelt de architectonische onderbrekingen in haar geschiedenis, zonder een samenhangende harmonie tussen architectuur en inrichting. De vroegbarokke structuur wordt afgewisseld met decoraties uit de jaren na 1934. Het hoogaltaar, afkomstig uit de kapel van kasteel Aschach, is aanzienlijk kleiner dan het oorspronkelijke en vult het priesterkoor niet meer zoals voorheen. Sinds de jaren 1990 zijn er inspanningen geleverd om nieuwe aanwinsten beter te integreren met de barokke architectuur.
De kerk heeft geen klokken maar is uitgerust met een elektronisch klokkensysteem.
In 2019 werd een zijnis van de kerk omgevormd tot een kapel gewijd aan de zalige Karel I van Oostenrijk-Hongarije, die op 3 oktober 2004 werd zalig verklaard. Ontworpen door Markus Heinel, is de kapel in moderne art-decostijl, die de periode van de dood van de zalige Karel in 1922 weerspiegelt. De inrichting omvat een kruisigingsgroep met een levensgrote Christus in het midden, geflankeerd door twee stenen stèles. De basis van de stèles is gemaakt van rood porfier met een witte Jura kalksteen top, en een andere laag van rood porfier met een art-deco kruispatroon, wat de Oostenrijkse rood-wit-rode vlag suggereert.
De linker stèle is gewijd aan de zalige Karel I en is bekroond met een afgietsel van zijn dodenmasker. Het bevat een relikwie van de zalige. De basisinscriptie luidt: Zalige Karel I van Oostenrijk-Hongarije. De rechter stèle is een gedenkteken voor de overledenen van de Radetzky Orde en is gewijd aan de Oostenrijkse veldmaarschalk Josef Wenzel Radetzky von Radetz. De basisinscriptie luidt: Ter nagedachtenis aan de overledenen van de Radetzky Orde.
De kapelvloer heeft afwisselend porfier en Jura kalksteen, en een art-deco smeedijzeren hek met een doornenkroonmotief sluit de kapel af van het kerkinterieur.
Tot 2010 stond er een eenklaviers orgel uit de jaren 70, uitgebreid tot twee klavieren en 13 registers,
Koop nu tickets voor de speurtocht!
Met myCityHunt ontdek je duizenden steden over de hele wereld tijdens spannende speurtochten, schattenjachten en escape games!
myCityHunt vouchers zijn het perfecte cadeau voor veel gelegenheden! Verras jouw vrienden en familie met dit buitengewone evenementgeschenk. myCityHunt vouchers zijn vanaf de aankoopdatum 2 jaar geldig en kunnen binnen deze periode worden gebruikt voor een vrij te kiezen stad en tour uit het myCityHunt portfolio.
Koop cadeaubonnen
