Gleimhaus

In het hart van Halberstadt, Saksen-Anhalt, bevindt zich het Gleimhaus, een van de oudste literaire musea van Duitsland. Opgericht in 1862, was dit vakwerkhuis ooit de woning van de beroemde dichter en verzamelaar Johann Wilhelm Ludwig Gleim (1719–1803). Het museum biedt niet alleen een inkijkje in het leven en de tijd van Gleim, maar toont ook een uitgebreide collectie portretten, manuscripten en boeken die de literaire en sociale cultuur van de 18e eeuw belichten.

Johann Wilhelm Ludwig Gleim

Johann Wilhelm Ludwig Gleim was een gevierd dichter in zijn tijd, bekend om zijn diverse oeuvre dat humoristische liederen, romances, oorlogsliederen en fabels omvatte. Zijn "Versuch in Scherzhaften Liedern" (1744/1745) wordt beschouwd als een belangrijk vroeg document van de Duitse Anakreontische poëzie. Zijn romances beïnvloedden de balladepoëzie van de Sturm und Drang-generatie, en zijn "Preußischen Kriegslieder" (1757/1758) markeerden een mijlpaal in het integreren van volksmotieven in de Duitse poëzie. Hoewel hij enigszins overschaduwd werd door latere literaire ontwikkelingen, blijft Gleim een belangrijke figuur als mecenas, verzamelaar en voorstander van de vriendschapscultus van zijn tijd.

Gleim verhuisde in 1747 naar Halberstadt om Domsekretär of beheerder van het kathedraalkapittel te worden. Gedreven door een sociaal-ethisch idee van vriendschap, creëerde hij een netwerk van literaire communicatie, waardoor Halberstadt een literair centrum werd. Zijn collecties, gekenmerkt door een unieke combinatie van portretten, boeken en brieven, dienden om zijn afwezige vrienden tot leven te brengen door middel van hun beelden, werken en correspondentie.

De Collecties

Het Gleimhaus herbergt een indrukwekkende verzameling die Gleims passie voor literatuur en zijn vriendschappen weerspiegelt. Het museum bezit ongeveer 130 portretschilderijen van persoonlijkheden uit de 18e en vroeg 19e eeuw, waaronder prominenten zoals Ewald von Kleist, Karl Wilhelm Ramler, Johann Joachim Winckelmann, Gotthold Ephraim Lessing, Friedrich Gottlieb Klopstock, Anna Louisa Karsch, Sophie von La Roche en Jean Paul. Deze portretten, gemaakt door enkele van de meest vooraanstaande kunstenaars van die tijd zoals Anton Graff en Jens Juel, bieden een visuele weergave van het intellectuele en culturele milieu van die periode.

Een ander hoogtepunt van het museum is het uitgebreide correspondentiearchief van Gleim. De collectie omvat ongeveer 10.000 brieven van meer dan 500 correspondenties, met uitwisselingen met prominente figuren zoals Lessing, Klopstock, Wieland, Herder en Anna Louisa Karsch. Dit archief biedt waardevolle inzichten in de wetenschappelijke, sociale en literaire interacties van de 18e eeuw.

Bovendien bewaart het Gleimhaus een van de grootste particuliere bibliotheken van de 18e eeuw, met ongeveer 12.000 volumes. De collectie bestrijkt een breed scala aan onderwerpen, met een bijzondere focus op Europese literatuur uit de tweede helft van de 18e eeuw. Het bevat meer dan 50 incunabelen, ongeveer 800 titels uit de 16e eeuw en ongeveer 1.200 uit de 17e eeuw. De bibliotheek bevat ook talrijke opdrachtkopieën, wat de historische waarde verder verrijkt.

Geschiedenis van het Museum

Na de dood van Gleim werden zijn collecties beheerd door zijn achterneef Friedrich Wilhelm Körte, die ze in zijn eigen woning nabij de kathedraal van Halberstadt opsloeg en werken ervan publiceerde. Na Körte's dood werden de collecties opgeslagen in het kathedraalgymnasium totdat de Gleim Familie Stichting in 1861 het voormalige huis van Gleim kocht. De collecties werden vervolgens in 1862 openbaar toegankelijk gemaakt onder de naam Gleimhaus, waardoor het een van de oudste literaire musea van Duitsland werd.

In de late 19e eeuw werden de collecties van het museum uitgebreid met grafische werken, boeken en manuscripten van de Halberstadtse Oberdomprediger Christian Friedrich Bernhard Augustin. Het museum ontwikkelde ook een eigen collectie prenten en tekeningen, die nu ongeveer 12.000 bladen omvatten, variërend van de late 15e eeuw tot heden, met een focus op portretgrafiek uit de 18e en 19e eeuw.

In 1898 verkocht de Gleim Familie Stichting het huis en de collecties aan de stad Halberstadt, die het museum tot eind 1994 beheerde. Tijdens de Tweede Wereldoorlog ging een aanzienlijk deel van de historische boekencollectie en enkele manuscripten en schilderijen verloren of werden vernietigd. Het museum heropende echter in augustus 1946 en is sindsdien blijven groeien en evolueren.

In 1994 werd een uitbreiding van het museum voltooid, waardoor er extra opslagruimte, leeszalen, evenementruimtes en een papierrestauratiewerkplaats beschikbaar kwamen. Deze uitbreiding stelde het Gleimhaus in staat om zijn dubbele rol als museum en onderzoekscentrum te vervullen. Sinds 1995 wordt het museum beheerd door de Förderkreis Gleimhaus e. V., een ondersteuningsvereniging, terwijl de stad Halberstadt eigenaar blijft van het huis en de collecties.

Tegenwoordig organiseert het Gleimhaus regelmatig speciale tentoonstellingen met zowel eigen als externe collecties. De meest uitgebreide tentoonstelling tot nu toe, "Het Eeuw van Vriendschap: Johann Wilhelm Ludwig Gleim en Zijn Tijdgenoten", werd gehouden in 2004. Het museum blijft nieuwe materialen verwerven voor zijn bibliotheek, manuscript- en grafische collecties, vaak met de steun van particuliere donateurs en de deelstaat Saksen-Anhalt.

Een bezoek aan het Gleimhaus biedt een unieke gelegenheid om het leven en de nalatenschap van Johann Wilhelm Ludwig Gleim te verkennen, evenals de rijke literaire en culturele geschiedenis van de 18e eeuw. Of je nu een literatuurliefhebber, geschiedenisfanaat of gewoon nieuwsgierig bent, het Gleimhaus is een must-see bestemming in Halberstadt.