Cosmas en Damianuskerk

In het hart van de Hanzestad Stade, Nedersaksen, staat de prachtige Kerk van de Heiligen Cosmas en Damian, lokaal bekend als St. Cosmae et Damiani. Dit architectonische wonder is een van de twee vooraanstaande Evangelisch-Lutherse kerken in het stadscentrum, naast St. Wilhadi. Samen met St. Nicolai in Stade-Bützfleth maakt het deel uit van het Evangelisch-Lutherse parochiekantoor van Stade binnen het kerkdistrict Stade, dat op zijn beurt behoort tot het bisdom Stade binnen de Evangelisch-Lutherse Kerk van Hannover.

De Architecturale Evolutie

De oorsprong van de Kerk van de Heiligen Cosmas en Damian gaat terug tot de jaren 1130, toen een kapel onder het gezag van de Aartsbisschop van Bremen werd genoemd. Hoewel de oorspronkelijke structuur niet meer zichtbaar is, wijst de toewijding aan de Heiligen Cosmas en Damian, bekend om hun genezende krachten en wiens relikwieën werden bewaard in de Dom van Bremen, op zijn oude wortels.

De huidige kerk, gebouwd van baksteen en met een kruisvormige plattegrond, is het resultaat van talloze renovaties en reconstructies die zich uitstrekken van de 13e tot de 17e eeuw. De oudste delen van de kerk bevinden zich in het schip, de transepten en het gewelfde kruispunt. In de 15e eeuw verving een drie-schepige koor de oorspronkelijke oostelijke delen. Rond 1550 was de kruistoren, met zijn kenmerkende ui-vormige koepel, al een opvallend kenmerk in het stadsbeeld, zoals afgebeeld in Martin Weigel's stadsaanzicht.

Een verwoestende brand in 1659 vernietigde de helm van de toren, de dakstructuren en het gehele interieur. De restauratiewerkzaamheden duurden tot 1684, met als hoogtepunt de toevoeging van de achthoekige barokke koepel die tot op de dag van vandaag een zichtbaar herkenningspunt van de stad is. De toren, exclusief de windwijzer, heeft een indrukwekkende hoogte van 62,45 meter.

Interieurpracht

Bij binnenkomst in de Kerk van de Heiligen Cosmas en Damian word je begroet door het adembenemende barokke hoogaltaar, vervaardigd door Christian Precht uit Hamburg tussen 1674 en 1677. Het altaar bevat een reliëf van het Laatste Avondmaal in de predella, een centrale scène met een dramatische kruisigingsgroep geflankeerd door de vier Evangelisten, en een reliëf van de Graflegging erboven. Het geheel wordt bekroond door een figuur van de verrezen Christus. De witte afwerking van de houten sculpturen is ontworpen om marmer of albast na te bootsen.

Een ander hoogtepunt is het vleugelaltaar, gecreëerd rond 1500. Oorspronkelijk gehuisvest in de inmiddels gesloopte Gertrudenkapelle buiten de scheepspoort, toont de centrale figuur van het altaar Sint Gertrudis, die een model van de kapel vasthoudt, omringd door kleinere beelden van heiligen. De beschilderde vleugels, hoewel zwaar beschadigd, tonen scènes uit de legende van Sint Gertrudis, inclusief een gedetailleerde weergave van een koggeschip.

Het marmeren doopvont, daterend uit 1665, wordt ondersteund door albasten figuren van de Evangelisten. De smeedijzeren omheining van het doopvont, ook uit dezelfde periode, is binnen de kerk verplaatst. De banken uit ongeveer 1730 in het noordelijke transept waren gereserveerd voor het stadsbestuur, wat een historisch tintje geeft aan de zitplaatsen.

De preekstoel, daterend uit 1663, is versierd met figuren en rijke cartouche-stijl ornamenten, wat de ingewikkelde ambachtelijkheid van die tijd laat zien. De kleurrijke glas-in-loodramen achter het hoogaltaar, geïnstalleerd in 1910, voegen een levendige toets toe aan het interieur van de kerk.

Het Majestueuze Orgel

Het grote orgel van de Kerk van de Heiligen Cosmas en Damian, gebouwd tussen 1668 en 1673, is een meesterwerk van Berendt Hus en zijn neef Arp Schnitger. In 1688 verving Schnitger vier registers van zijn meester door nieuwe. Latere aanpassingen werden gedaan door Otto Diedrich Richborn in 1727/28, en verdere wijzigingen die de oorspronkelijke structuur beïnvloedden, vonden plaats vanaf 1781. Tussen 1972 en 1975 onderging het orgel een uitgebreide restauratie met de betrokkenheid van de expertcommissie van de Hannoversche regionale kerk, waardoor het in zijn oude glorie werd hersteld.

De Resonante Klokken

Het klokkenensemble van de kerk bestaat uit tien bronzen klokken. Het hoofdensemble, gemaakt door Hermann Benningk uit Hamburg in 1663, verving een eerdere set die werd vernietigd tijdens de stadsbrand van 1659. Hoewel de klokken de Eerste Wereldoorlog ongeschonden overleefden, moest de op een na grootste klok tijdens de Tweede Wereldoorlog worden omgesmolten voor oorlogsdoeleinden. Het werd in 1959 vervangen door een nieuwe gieting van de Rincker klokken- en kunstgieterij in Sinn, Hessen, gefinancierd door de Hamburgse reder en koopman Ernst Jung en zijn vrouw Claere. De donateurs bestelden ook een vijfdelig beiaard, met de kleine, hooggestemde klokken die zijn vernoemd naar muziekinstrumenten. Het hoofdklokkenensemble vormt een B grote terts, terwijl het beiaard het Resurrexi-motief, de Introitus voor Pasen, bevat.

Twee extra klokken, de kwartier- en uurklokken, bevinden zich in de torenlantaarn. De kleinere kwartierklok, gegoten door Hermann Benningk in 1669, en de grotere uurklok, gemaakt door Otto Struve in 1683, dragen bij aan het rijke auditieve erfgoed van de kerk.

Tot besluit is de Kerk van de Heiligen Cosmas en Damian niet alleen een plaats van aanbidding; het is een getuigenis van de veerkracht en artistieke bekwaamheid van de gemeenschap van Stade. De muren, versierd met eeuwenoude geschiedenis, kunst en vakmanschap, nodigen bezoekers uit om terug in de tijd te stappen en het spirituele en culturele erfgoed van deze opmerkelijke stad te ervaren. Een bezoek aan deze kerk is een reis door de geschiedenis, die een glimp biedt van het verleden en een diepere waardering voor de blijvende nalatenschap van Stade.